Các nhà nghiên cứu giáo dục trên thế giới đã nhìn thấy lợi ích của thiền tập và đang tìm ra cách thức đơn giản để dạy trẻ em biết giữ tâm tỉnh thức. Tuy nhiên, có không ít người cho rằng việc thực hành thiền tập rất khó, rất gian nan. Thực tế, đúng là sẽ rất khó, nếu chúng ta thử ngồi yên trong nửa giờ – chỉ ngồi yên thôi, chưa cần liên tục giữ được tâm an tịnh hay tỉnh thức đã là rất khó. Và với người thành niên, bước đầu thực hành thiền đã khó, đã gian nan, huống là với trẻ em.

Vậy, làm sao để có thể hướng dẫn cho trẻ em cách giữ tâm an bình và tỉnh thức với tất cả những gì đang diễn ra trong tâm và cả ngoài thân? Thực chất có rất nhiều cách để hướng dẫn trẻ nhỏ thực hành thiền. Và, điểm chung của những cách thức này là hãy cụ thể hóa đối tượng cho trẻ, giúp trẻ dễ hình dung vấn đề hơn. Chỉ khi nào hình dung được điều mình cần làm thì trẻ mới có thể dễ dàng thực hành tỉnh thức được.

Có khá nhiều khái niệm trừu tượng về thiền tập; ví dụ, “bây giờ và ở đây” là hai khái niệm về thời gian và không gian. Trái với khái niệm trừu tượng sẽ là những thứ cụ thể, như hình ảnh và âm thanh. Cái bàn, cái ghế trước mắt, hay tiếng xe hơi chạy… là những gì chúng ta có thể chỉ cho trẻ thấy, nghe. Vậy, thay vì nói “bây giờ và ở đây”, chúng ta có thể bắt đầu hướng dẫn trẻ từ những thứ cụ thể ngay trước mắt mà trẻ có thể thấy và những âm thanh xung quanh mà trẻ có thể nghe, ngay ở thời điểm cho trẻ thực hành thiền.

Khi nói về sự tĩnh lặng trong tâm thì còn trừu tượng và khó hình dung hơn nữa cho các em. Với tình huống này, chúng ta có thể chỉ vào kim đồng hồ, hướng dẫn trẻ nhỏ cảm nhận sự dịch chuyển của kim giây để hiểu về khái niệm khoảnh khắc. Nhưng có lẽ đó cũng chỉ là một sự mường tượng mơ hồ mà thôi!

Việc để các em nhỏ ngồi yên lặng trong vài phút, cảm nhận được hạnh phúc, an lạc ngay trong khoảnh khắc thực hành thiền là rất khó. Chúng ta không thể nào bảo các em nên tập thiền hôm nay để nhiều năm sau gặt hái thành quả; vì khoảng thời gian đó vượt quá tầm kiên nhẫn của trẻ con. Thế nên, phương pháp thực hành thiền cho trẻ phải là những bài cực kỳ đơn giản và phải đem lại an vui ngay tức thì.

Chúng ta có thể học hỏi từ những chương trình ở các nước tiến bộ như Úc, Mỹ; từ những khóa như “Chương trình tỉnh thức và vận động dạy học trò thư giãn và chú ý”, “Chương trình tập thiền tỉnh thức hằng tuần”, “Tư vấn thiền tập tỉnh thức”… Các chương trình này đều bám sát yếu tố đơn giản và có tác dụng tức thì, khiến trẻ em cảm thấy hào hứng và kiên nhẫn hơn.

Uzair Iqbal – một học sinh lớp 6 tại Úc – nói với Đài ABC rằng thiền tập giúp em chú tâm hơn. “Tập xong, ai cũng dịu dàng và bình lặng; chúng em thấy thư giãn, và có ít tiếng ồn hơn và ít có chuyện gián đoạn trong lớp hơn. Em nghĩ là nếu em sắp vào kỳ thi và em tập kỹ thuật tỉnh thức trước khi thi, em sẽ thấy có một tâm sáng tỏ hơn để không phải lo âu nhiều quá và rồi vào kỳ thi. Tuyệt vời khi biết một cách để thư giãn trong khi bận rộn!” – trích lời Uzair trong buổi phỏng vấn với Đài ABC.

Uzair tham gia vào chương trình thiền tỉnh thức được tổ chức hàng tuần. Mỗi buổi thực hành kéo dài 20 phút, tập trung vào việc dạy các em thở và cách chú tâm vào các cử động dịu dàng. Và kết quả khảo sát cho thấy, phần lớn học sinh sau khi tham gia chương trình đều cảm thấy dễ dàng tập trung trong việc học hơn.

Chương trình “Tư vấn thiền tập tỉnh thức” tại Mỹ khá đặc biệt. Các thành viên Ban tổ chức chương trình này thuộc Trường West Hertel Academy, thị trấn North Buffalo, tiểu bang New York. Họ có một phòng thiền, với một nhà giáo giữ chức vụ tư vấn thiền tập để hướng dẫn các em học sinh thực hành thiền tỉnh thức. Tư vấn viên này làm việc ba ngày một tuần cho trường, hướng dẫn các lớp thiền từ mẫu giáo đến lớp 8. Tại những buổi thực hành này, tư vấn viên thường hướng dẫn những điều đơn giản như, “Các em hãy chú tâm vào hơi thở, hơi vào và hơi ra nơi mũi. Nếu muốn, có thể nhắm mắt. Ghi nhận lồng ngực phồng lên và xẹp xuống với từng hơi thở vào và ra.” nhưng lại cho kết quả bất ngờ. Học sinh tham gia các khóa thực hành thiền tỉnh thức này tập trung cao hơn, ít nổi giận hơn và tương tác với bạn bè, thầy cô tốt hơn.

Các nhà khoa học cũng đã kết luận về lợi ích mà thiền đem đến cho trẻ em. Cụ thể là thực hành thiền giúp trẻ thư giãn cơ thể, nâng cao sự tập trung, kiểm soát quá trình suy nghĩ tốt hơn, nâng cao sự yên tĩnh và khả năng đối mặt với căng thẳng, cải thiện nhận thức, nâng cao hiểu biết về bản thân, cải thiện trí nhớ, phát huy khả năng sáng tạo… Thế nên, việc hỗ trợ, hướng dẫn trẻ em làm quen với thực hành thiền tỉnh thức đem lại rất nhiều lợi ích. Tuy nhiên, chúng ta cần cân nhắc để lựa chọn những phương pháp phù hợp với lứa tuổi và khả năng tập trung của trẻ.

TRƯƠNG THANH THÙY

Cùng tìm hiểu những kiến thức về Cha mẹ và Trẻ em trên app AN Space bằng cách vào mục Khám phá thêm (Nhập từ khóa) => Trẻ em

Tải và trải nghiệm ngay app ANSpace:

– IOS: https://apple.co/3xoPaJN

– Android: https://bit.ly/3aPxRK8