Một trong những bí quyết để sống đời hạnh phúc mà chúng tôi tìm thấy là, luôn được sống với một cuộc đời có nhiều ý nghĩa. Hiểu về ý nghĩa cuốc sống của chính mình giúp chúng ta định hướng được cuộc sống tốt hơn, yêu đời và sống thọ hơn. Ý nghĩa cuộc sống của mỗi người đều mang tính cá nhân và không có sự ép buộc nào nên mỗi chúng ta đều có một mục đích sống riêng tuỳ thuộc vào sở trường và nội tâm của từng người.
Để giúp bạn tìm thấy được ý nghĩa đích thực cho cuộc sống của bạn, chúng tôi xin chia sẻ một bí quyết nằm trong từ “ikigai” – một khái niệm bắt nguồn từ hòn đảo Okinawa được mệnh danh là “vùng đất của những người bất tử” ở phía Nam Nhật Bản.
I. Ikigai là gì?
Ikigai là thuật ngữ kết hợp hai từ: “iki” nghĩa là sống và “gai” nghĩa là lý do để sống. Ikigai đại diện cho sự khôn ngoan trong cuộc sống của người Nhật, Nó là một động lực thúc đẩy, thức tỉnh cho con người về ý thức về mục đích hay lý do để sống. Đó là thứ mang lại cho bạn động lực không ngừng để sống, hay bạn cũng có thể nói rằng nó mang lại cho bạn cảm giác thèm muốn cuộc sống khiến bạn háo hức chào đón bình minh mỗi ngày mới.
II. Nguồn gốc của Ikigai
Nhà thần kinh học Ken Mogi, tác giả cuốn sách Awakening Your Ikigai cho rằng: tổng quát, ikigai có nghĩa là những điều chúng ta muốn đạt được trong cuộc sống hoặc trong sự nghiệp. Tuy nhiên, ở góc độ nhỏ, ikigai đơn thuần là lý do chúng ta thức dậy vào mỗi sáng. Ông cho biết: “Người Nhật không cần những khuôn khổ tạo động lực hoành tráng để tiếp tục tiến lên, mà dựa nhiều hơn vào những nghi thức nhỏ trong thói quen hàng ngày của họ”. Ikigai có thể là bất kì điều gì, từ việc ngắm mặt trời mọc, thử một công thức nấu ăn mới, tham gia tình nguyện hay dành thời gian bên gia đình…miễn là nó đem lại cho chúng ta niềm vui, niềm hạnh phúc và cảm giác có động lực.
Theo ông, năm trụ cột của ikigai là:
Trụ cột 1: Bắt đầu từ việc nhỏ
Trụ cột 2: Giải phóng bản thân
Trụ cột 3: Hài hòa và bền vững
Trụ cột 4: Niềm vui từ những điều nhỏ bé
Trụ cột 5: Bây giờ và ở đây
Trong năm trụ cột này chúng tôi muốn chia sẻ với các bạn kỹ hơn về khái niệm ”bây giờ và ở đây” trong trụ cột thứ năm: “Người Nhật có niềm tin vào sự phù du của ikigai, nó có thể là điều sâu sắc nhất trong năm trụ cột .”
Người Nhật rất coi trọng những thứ thoáng qua trong cuộc sống như: khi họ ngắm hoa anh đào nở vào mỗi mùa xuân, việc ăn một quả xoài trong sự chú tâm hoặc dưa lưới chỉ mất vài phút. Tuy chỉ mang lại một niềm vui thoáng qua nhưng họ lại rất coi trọng. Có lẽ mối tình của người Nhật không mong đợi sự hoàn hảo mà họ phản ánh niềm tin vào sự phù du.
“Khái niệm ichigo ichie của người Nhật (nghĩa đen là ‘một lần, một lần gặp’) bắt nguồn từ truyền thống trà đạo. Ý tưởng quan trọng này là sự đánh giá cao tính chất phù du của bất kỳ cuộc gặp gỡ nào với con người, sự vật hoặc sự kiện trong cuộc sống. Chính bởi vì mỗi cuộc gặp gỡ là phù du, nó phải được thực hiện nghiêm túc. Rốt cuộc, cuộc sống chứa đầy những điều chỉ xảy ra một lần. Việc nhận ra ‘tính một lần’ của những cuộc gặp gỡ và niềm vui trong cuộc sống cung cấp nền tảng cho khái niệm ikigai của người Nhật và là trung tâm của triết lý sống của người Nhật. Khi bạn chú ý đến những chi tiết nhỏ của cuộc sống, không có gì lặp lại. Mọi cơ hội đều đặc biệt. Đó là lý do tại sao người Nhật đối xử với chi tiết nhỏ nhất như thể đó là vấn đề sống chết. Họ luôn cảm nhận ý nghĩa cao đẹp của cuộc sống trong từng khoảnh khắc và đối xử với cả những người không quen biết như những người anh em.
Cũng xin lưu ý với bạn, người phương tây có những diễn dịch khác so với ikigai truyền thống của người Nhật Bản trong một số điểm. Theo truyền thống ikigai thì: Thứ nhất, Ikigai không nhất thiết liên quan đến công việc hay tiền bạc, Từ ‘ikigai’ thường được dùng để chỉ nguồn giá trị trong cuộc sống của một người hoặc những điều khiến cuộc sống của một người trở nên đáng giá (ví dụ: người ta có thể nói: ‘Đứa trẻ này là ý nghĩa sống của tôi’). Từ này được dùng để chỉ những hoàn cảnh tinh thần và thiêng liêng mà ở đó các cá nhân cảm thấy rằng cuộc sống của họ có giá trị. Ikigai mang lại cho mỗi cá nhân cảm giác về một cuộc đời đáng sống. Nó không nhất thiết phải liên quan đến tình trạng kinh tế. Ý nghĩa sống không phải là những hành động mà các cá nhân bị ép buộc thực hiện, mà chúng là những hoạt động mà mọi người tự nguyện thực hiện. Ikigai mang tính cá nhân; nó phản ánh nội tâm của một cá nhân và thể hiện điều đó một cách trung thực. Nó thiết lập một thế giới tinh thần độc đáo mà ở đó mỗi cá nhân có thể cảm thấy thoải mái.
Thứ hai, ikigai không nhất thiết được xem là mục đích sống cuối cùng, bạn không cần tham vọng lớn để hạnh phúc, chỉ cần một nhóm bạn uống trà và nói chuyện với nhau chân thành đã là ý nghĩa sống rồi.
Thứ ba, bạn có thể có nhiều ikigai trong đời, bạn có thể chỉnh sửa mục đích sống của mình ở mọi lứa tuổi. Điều tự nhiên là mục đích của bạn sẽ phát triển theo thời gian.
Chúng tôi cũng đồng ý với những quan điểm này. Tuy nhiên, ưu điểm của phương pháp Ikigai diễn tả theo cách của người phương Tây cũng khá phù hợp cho những người đang còn đi làm, nó không chỉ giúp bạn tìm ra điểm tối ưu cho bản thân giữa sở thích cá nhân, tiềm năng bên trong và những giá trị bạn có thể tạo ra cho xã hội, tìm điểm hoà hợp giữa các động cơ không chỉ mang lại lợi ích cho cá nhân mà còn lợi ích cho cả những người xung quanh, nó còn giúp bạn tìm thấy điểm cân bằng giữa những ý nghĩa thuộc và giá trị vật chất và cả tinh thần nữa. Vậy nên chúng tôi cũng gọi phiên bản này là ikigai 1.0. Và chúng tôi cũng sẽ giới thiệu cả mô hình ikigai 2.0 nữa để các bạn có thêm những sự lựa chọn nữa trong bài viết tiếp theo nhé.
Bạn biết không, bên trong bạn luôn có những điều bạn thích làm nhưng chưa chắc đã phải là việc mà bạn có thể làm giỏi nhất, và kể cả là việc bạn làm giỏi nhất cũng chưa hẳn là việc bạn đã kiếm được ra tiền. Giống như việc bạn thích có thể hát hay, có khả năng hài hước hay thích một môn thể thao nào đó. Nhưng những việc này bạn lại làm không giỏi lắm và nó cũng chẳng giúp bạn kiếm được tiền. Hơn nữa việc bạn muốn kiếm ra tiền, nó còn liên quan đến những giá trị mà người khác có thể nhận được từ việc bạn làm nữa thì họ mới sẵn sàng để trả tiền cho bạn được.
Ikigai cần bạn khéo léo tìm ra và kết hợp giữa những nội dung được nằm trong bốn vòng tròn là: Những việc mà bạn yêu thích; những việc bạn làm giỏi; những việc giúp bạn nhận được phần thưởng và những giá trị mà thế giới có thể nhận được từ bạn.
Khi bạn xếp những vòng tròn này lại với nhau, bạn bắt đầu tìm thấy những điểm giao nhau: Với những việc bạn yêu thích và đồng thời là việc bạn giỏi, những việc đó là điều bạn sẽ say mê với nó nhất. Những việc bạn làm giỏi lại là những việc bạn kiếm ra tiền, đấy chính là sở trường chuyên môn của bạn. Những việc bạn có thể kiếm ra tiền mà xã hội lại đang cần những giá trị đó từ bạn thì đó chính là sự nghiệp của bạn, điều này sẽ giúp bạn tạo ra những giá trị vật chất. Tuy nhiên, những việc bạn yêu thích lại luôn là những thứ tạo ra giá trị tinh thần cho bạn và nếu điều đó mang lại cả giá trị cho xã hội thì nó sẽ là sứ mệnh để dẫn dắt cuộc đời bạn.
Bạn có nhận ra tâm điểm giao nhau của bốn hình tròn này không, đó chính là điểm cân bằng nhất mà khái niệm ikigai muốn nói đến, và đó cũng là trạng thái sống ý nghĩa nhất. Bạn sẽ luôn cảm thấy hạnh phúc, viên mãn khi bạn được sống trong tâm điểm này.
Tuy nhiên cuộc sống sẽ không luôn hoàn hảo đến vậy đâu các bạn. Có lúc bạn làm những việc đúng chuyên môn, kiếm được tiền, bạn rất thoải mái với điều đó đấy, nhưng tại sao nhiều khi vẫn thấy trống rỗng? Bởi vì nó thiếu những giá trị tinh thần và những ý nghĩa xã hội trong các công việc này.
Còn nếu bạn được làm những việc mà bạn khá thích thú, và bạn còn làm giỏi nữa, nhưng xã hội lại không quá cần điều đó từ bạn, khi đó bạn sẽ thấy rất thỏa mãn với cá nhân mình về điều đó nhưng lại chẳng thấy có ý nghĩa gì cho lắm.
Hoặc bạn đang có một sự nghiệp giúp bạn kiếm được tiền và thế giới cần những giá trị đó từ bạn, nhưng lại không phải là việc bạn làm giỏi nhất hay thích thú với nó cho lắm thì cho dù bạn có cảm thấy thoải mái và tận hưởng những giá trị vật chất nhưng lại không cảm thấy tự tin và chắc chắn cho lắm.
Còn những việc bạn làm vì yêu thích, phù hợp với sứ mệnh cuộc đời bạn và xã hội cần những giá trị đó thì bạn thấy rất hài lòng và mãn nguyện nhưng lại không giàu có lắm đâu. Nhưng các bạn hãy suy nghĩ thật kỹ ở trong ô này nhé, vì chúng ta sẽ thấy những vị xuất chúng như Đức Phật sẽ chỉ làm những việc nằm ở ô này.
Cuộc sống này luôn là một sự lựa chọn và đừng mong tất cả mọi chuyện đều phải là hoàn hảo nhất bạn nhé.
Điều quan trọng mà chúng tôi muốn nói đến và nó luôn là cơ hội mở ra cho tất cả các bạn đó là: hãy không ngừng hoàn thiện bản thân mình, ý nghĩa và sự tiến hoá trong cuộc sống đều bắt đầu từ việc rèn rũa bản thân, kiến tạo một gia đình hạnh phúc, nỗ lực bản thân hay tổ chức của mình để tạo ra những giá trị mà thế giới cần và rồi hãy làm những điều mang lại nhiều ý nghĩa nhất là lan tỏa những giá trị tinh thần tốt đẹp cho cộng đồng. Và cho dù bạn đang ở bất cứ bước nào, thì đó cũng là bạn đang bước đi trên một hành trình cuộc đời đầy ý nghĩa rồi các bạn nhé.
III. Cách xác định ikigai của bạn
Tìm kiếm ikigai của bạn là một quá trình tự suy ngẫm, muốn tìm ý nghĩa sống, bạn cần phải vượt ra khỏi khuôn mẫu và lắng nghe tiếng nói bên trong của mình. Bạn có thể làm theo hướng dẫn sau để tìm ra ý nghĩa sống của riêng bản thân mình:
Bước 1: Hãy liệt kê ra những gì đang diễn ra trong cuộc sống của bạn và cả những tiềm năng của bạn:
- Những công việc mà bạn giỏi?
- Những công việc mà bạn yêu thích?
- Những việc bạn có thể kiếm ra tiền?
- Những giá trị mà thế giới đang cần bạn?
Bước 2: Hãy tìm ra những nội dung mà bạn thấy là giao điểm của hai, ba hay bốn khía cạnh ấy.
Bước 3: Hãy viết lại thành một câu mô tả cho các từ sau:
- Chuyên môn của tôi là:
- Đam mê của tôi là:
- Sứ mệnh của tôi là:
- Sự nghiệp của tôi là:
Bước 4: Hãy tiếp tục cô đọng và viết ra ý nghĩa cuộc sống thực sự của bạn và hãy đảm bảo nó bao hàm cả bốn khía cạnh trong bước 3 các bạn nhé.
Đây chính là ý nghĩa để dẫn dắt cuộc đời của bạn, hãy thiết kế hoặc vẽ dưới dạng hình ảnh, biểu tượng. Tô điểm để bạn cảm thấy thích thú nhất với hình thức, nội dung và hãy để ở những nơi mà bạn dễ nhìn thấy nhất như trên màn hình chủ, cửa ra vào hay đầu giường của bạn. Bạn đang biến nó thành những cục nam châm thu hút mọi nguồn lực để bạn hoàn thành được sứ mệnh và ý nghĩa của cuộc đời mình. Bạn sẽ rất bất ngờ về những gì diễn ra sau đó đấy. Chắc chắn bạn có thể sống lâu hơn, có sức khỏe tốt hơn, ít căng thẳng và trở nên hạnh phúc, hài lòng hơn trong cuộc sống!
IV. Tổng kết
Một nghiên cứu quan trọng liên quan đến lợi ích sức khỏe của ikigai xuất bản năm 2008 được thực hiện trong 7 năm bởi các nhà nghiên cứu tại trường y khoa Đại học Tohoku. Nghiên cứu này liên quan đến trên 55 ngàn đối tượng, cho phép các nhà nghiên cứu đúc rút ra mối tương quan có ý nghĩa thống kê giữa ikigai và các lợi ích sức khỏe khác nhau. Nghiên cứu này cho thấy việc tích lũy những niềm vui nhỏ khác nhau trong cuộc sống có dẫn đến một tăng cảm giác về ý nghĩa sống. Việc có ý thức về ý nghĩa sống chỉ ra một trạng thái tâm trí mà theo đó các đối tượng cảm thấy rằng họ có thể xây dựng một cuộc sống hạnh phúc và năng động. Ikigai, theo một nghĩa nào đó, là phản ánh cách nhìn nhận của một người về cuộc sống theo cách tích hợp và tiêu biểu. Và điều rất quan trọng là tỷ lệ tử vong của những người trả lời ‘có’ ý nghĩa sống thấp hơn đáng kể so với những người trả lời ‘không’.
Một trong những lợi ích của việc tìm ra ikigai nữa là sự mạnh mẽ và khả năng phục hồi – cả hai ưu điểm này đều rất cần thiết khi những điều bất như ý hay bi kịch xảy ra. Bạn có thể có tất cả những lợi ích này của ikigai nếu bạn biết cách trân trọng triết lý sống này và học cách áp dụng nó vào cuộc sống của mình.
ĐẶNG TRỌNG NGÔN
Chuyên gia nghiên cứu và thực hành thiền định
Nhà sáng lập AN Space
Cùng tìm hiểu những kiến thức hay, kim chỉ nam trong đời sống bằng cách vào trang Khai sáng trên Ứng dụng AN Space ngay tại đây.
