Thiền chánh niệm có thể cải thiện giấc ngủ tốt hơn cả thuốc? Một nghiên cứu đầu tiên tại Việt Nam đã tìm ra câu trả lời
TP.HCM, Tháng 6/2025 – Một nghiên cứu mới được công bố tại Hội nghị Y học Giấc ngủ Việt Nam (VSSM 2025) đã mang đến một tín hiệu tích cực cho những ai đang vật lộn với chứng mất ngủ: Thiền chánh niệm – một phương pháp không dùng thuốc – có thể giúp cải thiện giấc ngủ tốt hơn cả các phương pháp điều trị truyền thống, và điều đặc biệt là nghiên cứu này được thực hiện hoàn toàn tại Việt Nam.
Mất ngủ – vấn đề lớn nhưng thường bị xem nhẹ
Mất ngủ là một trong những vấn đề sức khỏe phổ biến nhất trên thế giới. Theo thống kê, có đến 30–50% dân số toàn cầu từng bị mất ngủ tạm thời hoặc kéo dài. Tình trạng này không chỉ khiến con người mệt mỏi, mất tập trung, mà còn làm tăng nguy cơ trầm cảm, cao huyết áp, bệnh tim mạch, và giảm tuổi thọ.
Hiện nay, hai phương pháp điều trị chính là thuốc ngủ và liệu pháp tâm lý (gọi là CBT-I). Tuy nhiên, thuốc ngủ dễ gây nghiện, buồn ngủ vào ban ngày và có nhiều tác dụng phụ. Trong khi đó, liệu pháp tâm lý lại đòi hỏi bác sĩ chuyên môn cao và không phổ biến tại Việt Nam.
Một hướng đi mới: Chánh niệm – không thuốc, không xâm lấn
Để tìm giải pháp mới, nhóm nghiên cứu do Giáo sư Dương Quý Sỹ chủ trì, phối hợp cùng thầy Đặng Trọng Ngôn và công ty xã hội An Space, đã thực hiện một nghiên cứu tại TP.HCM nhằm tìm hiểu hiệu quả của thiền chánh niệm trong điều trị mất ngủ.
Chánh niệm là một phương pháp thực hành giúp con người quay về hiện tại, quan sát cơ thể và cảm xúc một cách không phán xét. Phương pháp này đã được ứng dụng tại nhiều nước trên thế giới, nhưng tại Việt Nam, đây là lần đầu tiên được kiểm nghiệm bằng máy đo giấc ngủ khách quan.
Nghiên cứu được thực hiện như thế nào?
Nghiên cứu tuyển chọn 67 bệnh nhân mất ngủ, chia ngẫu nhiên thành hai nhóm:
• Nhóm 1: Tham gia khóa thiền 8 tuần mang tên “Chánh niệm – Nghệ thuật sống hạnh phúc”.
• Nhóm 2: Điều trị theo cách truyền thống bằng thuốc và hướng dẫn vệ sinh giấc ngủ.
Tất cả người tham gia được đo giấc ngủ bằng thiết bị đa ký – loại máy chuyên dụng giúp ghi lại các giai đoạn ngủ một cách chính xác (khác với bảng hỏi tự đánh giá như trong các nghiên cứu cũ).
Kết quả bất ngờ: Chánh niệm có thể hiệu quả hơn cả thuốc
Sau 8 tuần, kết quả cho thấy cả hai nhóm đều ngủ tốt hơn: thời gian ngủ tăng lên, hiệu suất giấc ngủ cao hơn, và đặc biệt là giấc ngủ REM – giai đoạn giúp hồi phục tâm lý – cũng được cải thiện.
Tuy nhiên, nhóm thực hành chánh niệm tăng tổng thời lượng ngủ và giấc ngủ REM nhiều hơn nhóm điều trị bằng thuốc. Điều này cho thấy thiền chánh niệm không chỉ là phương pháp bổ sung, mà còn có thể vượt trội hơn về hiệu quả, đặc biệt trong việc cải thiện giấc ngủ về mặt chất lượng và chiều sâu.
Vì sao chánh niệm hiệu quả đến vậy?
Chánh niệm giúp người thực hành lắng dịu tâm trí, giảm lo âu, và thiết lập lại nhịp sinh học tự nhiên của cơ thể. Khác với thuốc ngủ – vốn tác động lên não bộ một cách nhân tạo – thiền tạo ra sự thay đổi từ bên trong, giúp người mất ngủ thiết lập lại mối quan hệ với chính mình và giấc ngủ một cách lành mạnh.
Ứng dụng vào thực tế: Một tương lai khả thi cho Việt Nam
Việc triển khai thiền chánh niệm trong điều trị mất ngủ có nhiều ưu điểm:
• Không gây lệ thuộc hay tác dụng phụ như thuốc.
• Chi phí thấp, có thể triển khai cộng đồng.
• Phù hợp với văn hóa Á Đông và tâm lý người Việt.
Giáo sư Dương Quý Sỹ nhận định: “Kết quả này mở ra một hướng đi đầy hứa hẹn cho y học giấc ngủ tại Việt Nam – nơi mà nguồn lực điều trị còn hạn chế nhưng nhu cầu chăm sóc giấc ngủ đang ngày càng tăng cao.”
Thông điệp cho cộng đồng: Bạn có thể tự giúp mình ngủ ngon
Mất ngủ là một vấn đề y học, nhưng không phải lúc nào cũng cần đến thuốc.
Bạn hoàn toàn có thể cải thiện giấc ngủ bằng việc tập thiền mỗi ngày, điều chỉnh thói quen sinh hoạt, và chăm sóc tâm lý.
Nghiên cứu này không chỉ mang lại hy vọng cho người mất ngủ, mà còn là minh chứng rõ ràng rằng những phương pháp truyền thống như chánh niệm – nếu được nghiên cứu bài bản – hoàn toàn có thể song hành cùng y học hiện đại.
📩 Liên hệ nghiên cứu viên chính:
Dương Ngọc Vũ – Nghiên cứu sinh, Đại học Curtin (Úc); Chuyên gia, An Space
📧 duong.vu.louis@gmail.com
